Karaciğer Nakli Merkezimizin Tarihçesi?
Çukurova Üniversitesi Hastanesi’nde ilk karaciğer nakli Prof. Dr. Haluk DEMİRYÜREK tarafından 1998 yılında kadavradan alınan karaciğerin nakledilmesiyle karaciğer nakli başlamıştır.
Karaciğer Nakli Nedir?
Karaciğer nakli, bir kişinin hasar görmüş veya hastalıklı karaciğerinin, sağlıklı bir karaciğerle değiştirilmesidir. Karaciğer nakli, genellikle ciddi karaciğer hastalığı olan hastalar için bir tedavi seçeneği olarak düşünülür. Karaciğer nakli işlemi bu konuda deneyimli uzman bir ekip tarafından tam donanımlı bir hastanede yapılmalıdır. Karaciğer nakli sadece ameliyatla ilgili bir işlem değildir.
Karaciğerin Görevleri Nelerdir?
Vücuttaki toksik (zehirli) maddelerin uzaklaştırılması, metabolizma ve sindirim sisteminde rol alması, kanın pıhtılaşması, birçok besin maddesini depolanması, sentezlenmesi ve bağışıklık fonksiyonlarının yerine getirilmesidir. Sağlıklı ve çalışan bir karaciğer olmadan bir kişi hayatını sürdüremez.
Karaciğer Nakli Gerektiren Hastalıklar Nelerdir?
Karaciğer nakli, karaciğer fonksiyonlarının ciddi şekilde bozulduğu durumlarda gereklidir. Bu durumlar şunları içerebilir:
· Kronik karaciğer hastalığı: Kronik hepatit, siroz, alkolik karaciğer hastalığı, karaciğer kanseri ve kalıtsal karaciğer hastalıkları gibi nedenlerle karaciğer hasarı meydana gelir.
· Akut karaciğer yetmezliği: Karaciğer, toksinlere veya ilaçlara aşırı maruz kalma, enfeksiyonlar veya diğer nedenlerle hızla hasar görür.
· Primer sklerozan kolanjit: Bu durumda, safra kanallarındaki iltihaplanma nedeniyle karaciğer hasarı oluşur.
· Wilson hastalığı: Bu genetik bir hastalıktır ve bakırın karaciğerde birikmesine neden olur, bu da karaciğer hasarına yol açar.
· Hemokromatoz: Bu genetik bir hastalıktır ve vücutta aşırı demir birikimine neden olur, bu da karaciğer hasarına yol açar.
· Karaciğer damarlarının tıkanması (örneğin, Budd-Chiari sendromu).
· Otoimmün hepatit.
Karaciğer Naklinde Kimler Verici Olabilir?
Nakil ameliyatları kadavradan karaciğerin tamamı alınarak veya canlı vericiden karaciğerin bir kısmı alınarak yapılır.
Canlı verici (donör) olmak isteyenlerin sağlaması beklenen şartlar ise aşağıdaki gibidir:
Kan grubunun uyumlu olması;
Alıcı: Verici:
0 ise 0 olmalı
A ise 0 , A olabilir
B ise 0 , B olabilir
AB ise 0, B, A, AB olabilir
Rh uyumu aranmaz. (Pozitif veya negatif şartı aranmaz)
· 18 yaşından büyük olması ve 60 yaşından küçük olması (18 yaşının altındaki kişiler karaciğer vericisi (donörü) olamaz) Bu konuda bir kesinlik olmamakla birlikte 60 yaş üzerinde görülen problemler bu ameliyata engel teşkil edebilir.
· Herhangi bir baskı olmadan vericinin gönüllü olması,
· Akli dengesinin yerinde olması
· Verici 4. dereceye kadar akraba olmalıdır. 4. dereceden sonraki akrabalık derecesinde nakil yapılacak bölgenin İl Sağlık Müdürlüğünden etik kurul onayı alınması gerekmektedir.
· 1. Derece: Anne, baba, çocuk, eş
· 2. Derece: Kardeş, dede, nine
· 3. Derece: Amca, teyze, dayı, hala, yeğen
· 4. Derece: Üçüncü derecede bulunanların çocukları
Hastanın 2 yıldan fazla resmi olarak evli olması durumunda, eşinin akrabaları da kendi akrabaları gibi verici olabilirler.
· Vücut Kitle İndeksinin (VKI) 34’ün altında olması gereklidir (Kilolu olmamak).
· Bulaşıcı bir hastalığının olmaması
· Bunların dışında böbrek naklinde olduğu gibi doku uyumu aranmaz.
· Donörün sağlık durumu araştırılır, konsey toplanır uygun verici ise karar alınır nakil işlemi için işlem başlatılır.
Karaciğer Nakli Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Kadavradan nakil gerçekleştirilmesi için hastaların öncelikle bir nakil merkezine başvurması ve sağlık bakanlığının bekleme listesine girmesi gerekir.
Canlı vericiden karaciğer nakli; alıcının hasta karaciğeri tamamen çıkarıldıktan hemen sonra canlı vericiden alınan karaciğer parçasının alıcıya transferidir.
Çocuklarda karaciğer nakli yapılırken vericinin karaciğerinin %5-20’si alınır. Yetişkinlerde ise vericinin karaciğerinin %40-%60’ı alınabilir. Bu hesap alıcının kilosuna göre belirlenir.
Karaciğer Naklinde Hastaya Yapılan Testler ve Görüntüleme Yöntemleri
Laboratuvar İncelemeleri Kan ve İdrar Tetkikleri
EKG ve Ekokardiyagrafi
Radyolojik Tetkikler, endoskopik tetkikler
Diğer Tetkikler: Bilgisayarlı tomografi, PET, sintigrafi, göğüs hastalıkları, kardiyoloji, diş, psikiyatri, gastroenteroloji, üroloji, kadın doğum, enfeksiyon konsültasyonları eksiksiz yapılır. Alkole bağlı sirozlarda alkol testi mutlaka yapılır (alkolü en az 6 ay öncesinde bırakmış olmalı).
Karaciğer Naklinde Vericiye Yapılan Testler ve Görüntüleme Yöntemleri
Laboratuvar İncelemeleri Kan ve İdrar Tetkikleri
EKG ve Ekokardiyagrafi
Karın ultrasonu
Karaciğer damarları için doppler ultrason
Karaciğer hacmi için bilgisayarlı tomografi
Safra yolları için manyetik rezonans kolonjiografi (gerekirse)
Canlı Vericili Karaciğer Naklinin Avantajları Nelerdir?
Bekleme süresini kısaltarak bekleme listesinde hasta kaybını azaltır ve alıcının en uygun şartlarda ameliyata girmesi için uygun koşulların sağlanabilmesine olanak verir. Canlı vericili karaciğer naklinin en önemli avantajı, alıcıya nakil ihtiyacı olduğunda kadavra bekleme listesinde sırasını beklemek zorunda kalmadan nakil şansı vermesidir. Ülkemizde maalesef organ bağışı yetersiz olduğundan listede bekleyen hastalar nakil sırasını beklerken hayatlarını kaybedebilmektedir. Bunun yanında karaciğer bekleme listesindeki hastaların nakilden başka tedavi şansları olmadığından organ sırasını beklerken durumu daha da kötüleşebilmekte ve nakil olduğunda ameliyat sırasında birçok komplikasyon gelişmekte ve başarı şansı da azalmaktadır.
Karaciğer Nakli Sonrası Yaşam
Karaciğer nakli ameliyatından sonra hastaların yaşam kalitesi önemli ölçüde artar. Ancak, bu süreç hem kısa hem de uzun vadede dikkatli bir takip gerektirir. Karaciğer nakli sonrası, hastaların iyileşme süreci ve olası komplikasyonları kontrol altında tutmak için sık sık doktor kontrolüne gitmeleri gerekmektedir. Bu süreç, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçların düzenli olarak kullanılmasıyla birlikte devam eder.
Ameliyattan sonra normal şartlarda vericiler ortalama 7 gün içerisinde taburcu edilir. Ameliyattan 1-2 ay sonra çalışma hayatına başlayabilirler. Taburculukta poliklinik kontrol günü organize edilir. Doktorun planladığı sıklıkta kontrollere çağırılır, en az 2 ay ağır kaldırmaması önerilir.
Karaciğerin en önemli özelliklerinden birisi kendisini yenilemesidir, normal şartlarda ameliyattan 4-6 hafta gibi kısa bir süre sonra karaciğer yeniden eski boyutuna ulaşır.
